سانتریفیوژ یکی از شیوه های جدا کردن می باشد که در علوم شیمیایی، فیزیکی و زیست‌شناسی از آن بهره گرفته می‌شود. در سانتریفیوژ بر اساس نیروی گریز از مرکز می‌توان ماده هایی که جرم بالاتری دارند را از ماده هایی که حاوی جرم پایینتری هستند جدا نمود.

از این شیوه اکثرا برای جدا کردن ماده هایی که در شکل مایع و یا گاز هستند بهره گیری می‌شود. به عنوان مثال اگر بخواهیم در یک حلال ماده A  را از ماده B  جدا نماییم و بدانیم که جرم مولکولی مواد A  از مواد B  بالاتر است، یکی از تکنیک هایی که می‌تواند انتخاب مناسبی برای ما باشد اجرای عمل سانتریفیوژ و بهره از دستگاه‌های سانتریفیوژ است.

طرح یک دستگاه بر اساس شعاع و میزان چرخشی که در یک دقیقه می‌تواند اجرا کند انجام میگیرد و در کار سانتریفیوژ ذره ها به علت نیروی گریز از مرکز است که از هم جدا میگردند.

به همین دلیل است که در زمان دوران، ذره ها با جرم بیشتر نسبت به مرکز دستگاه در فواصل بیشتری قرار می‌گیرند و ذره هایی که جرم پایینتری دارند به مرکز دستگاه نزدیک‌تر خواهند بود.

طبق مثال پیشین ماده A  فواصل بیشتری از محور فرضی دستگاه خواهند گرفت و در نهایت می‌توان آن را جدا نمود.

در سانتریفیوژ آزمایشگاهی از دو واحد برای گرفتن اندازه کارکرد موتور سانتریفیوژ بهره گیری می‌شود؛ یکی از آنها واحد دور بر دقیقه است که به صورت مختصر RPM  نامیده می‌شود که در حقیقت با تنظیم آن می‌توان معلوم کرد موتور دستگاه در هر دقیقه چند دور دوران داشته باشد.

واحد دیگر نیروی گریز از مرکز نسبی که به صورت مختصر RCF  نامیده می‌شود ذکر کننده مقدار نیروی وارد شده از سمت سانتریفیوژ بر نمونه‌های درون آن می‌باشد که ضمن مقدار دوران دور بر دقیقه موتور دستگاه ارتباط مستقیمی هم با شعاع چرخش دارد.

اگر دو دستگاه گوناگون با دو شعاع مختلف داشته باشیم و بخواهیم با نیروی سانتریفیوژ نسبتی برابر از آنها بهره گیری کنیم، در دستگاهی که شعاع آن کمتر است بایستی نیروی بیشتری استفاده شود.

به اصطلاحی بایستی اندازه دور  آن بالاتر باشد تا همان کارکردی را ببینیم که در سانتریفیوژ با شعاع بالاتر و اندازه دوران کمتر شاهد هستیم.

همینطور مطابق با این فرمول می‌توان نتیجه دریافت کرد که هر چقدر که شعاع یک دستگاه سانتریفیوژ بیشتر باشد، در نهایت سرعت ته نشین شدن ذره ها (رسوب نمودن ذرات) در آن بالاتر خواهد بود.

سانتریفیوژ ها از لحاظ دسته بندی به چهار مدل عمده تقسیم می شوند:

• سانتریفیوژ عادی دور پایین
• سانتریفیوژ عادی دور بالا
• سانتریفیوژ دارای یخچال دور بالا
• اولترا سانتریفیوژ

سیستم یخچال در سانتریفیوژ های دور بالا از اهمیت به خصوصی مواجه است. چون که با بالارفتن سرعت دوران روتور، گرمای بسیاری از موتور آن ایجاد می شود که در مواقع حساسیت به حرارت ترکیباتی که سانتریفیوژ می شوند، با سرد کردن محفظه آن به واسطه سیستم یخچالی، امکان وارد شدن صدمه به نمونه از بین می رود.

ترکیب هایی مثل پروتئین ها به حرارت حساس بوده و در دما های زیاد بافتار های یک بعدی خود را از دست می دهند. بنابراین این موضوع اهمیت وجود یخچال را نمایش می دهد.

ایرادات رایج سانتریفیوژ آزمایشگاهی

• دستگاه روشن نمیگردد.

• چک کردن احتمالات: اول کابل دستگاه را بررسی کنید اگر از سلامت آن اطمینان حاصل کردید فیوز دستگاه را با راهنمایی عوض کردن فیوز تعویض نمایید، اگر نقص رفع نشد بایستی کلید پاور دستگاه عوض شود و یا سیم کشی از سوکت به کلید پاور قطع گردیده است.

• موتور حرکت نمی نماید.

• چک کردن احتمالات: سیم پیچ موتور دچار صدمه شده و جریان اضافه میکشد یا برد توان دستگاه دچار نقصی شده است(ترانزیستورهای توان و قدرت و تریستورها بررسی شوند)

• قفل اتوماتیک دستگاه فعالیت نمیکند.

• چک کردن احتمالات: برد دستور دچار نقص شده است یا موتور رها کننده ضامن درب دچار خرابی شده است.

• دستگاه با بیشترین سرعت حرکت مینماید.

• چک کردن احتمالات: قسمت برد توان دستگاه دچار نقص شده است.

موارد احتیاج به تعمیرات دستگاه سانتریفیوژ

مسئله ای که در سانتریفیوژها خیلی اهمیت دارد، توازن نمونه‌ها میباشد؛ یعنی اگر به طور مثال یک نمونه به وزن 20 گرم را در سانتریفیوژ قرار گرفت، بیستی یک نمونه (می‌تواند یک لوله آزمایشگاهی خالی باشد) حدودا هم وزن آن را بایستی مقابل آن قرار دهید تا وزن هر دو سمت دستگاه مساوی شود؛ به غیر این حالت در دوران با سرعت بالا، عدم توازن می‌تواند موجب ایجاد حرکت‌های زیاد و در نهایت خراب شدن شافت (Shaft) موتور سانتریفیوژ شود.

نقص دیگری که می‌تواند برای این دستگاه ایجاد شود، فرسودگی و قدیمی شدن قطعه های آن است که با عوض کردن قطعه های خراب، مشکل رفع خواهد شد.